وبلاگ ضیاالدین ناظم پور

وبلاگ ضیاالدین ناظم پور

ضیاالدین ناظم پور، آهنگساز، نویسنده، نوازنده، شاعر
وب سایت www.nazempour.com

طبقه بندی موضوعی

 

 


 

مسئولیت روایت یک واقعه ی تاریخی را علاوه بر مورخان، گاهی شاعران، نقاش ها، داستان نویسان و فیلم سازان نیز به عهده می گیرند. در این گونه روایات به دلیل محوریت عنصر خیال در غالب آثار هنری، آنچه که معمولاً به عنوان ماحصل کار به مخاطب میرسد، صرف نظر از ارزشیابی هنری این آثار، نمی تواند به عنوان یک مدرک تاریخی مورد استناد واقع شود. چرا که گذشته از عنصر خیال، بزرگنمائی ها ی شاعرانه نیز که به عنوان یک ابزار در خلق زیبائی توسط هر هنرمندی ممکن است استفاده شود، در بیشتر موارد به ماهیت اصلی تاریخ آسیب می رساند. هرچند که مورخان نیز ممکن است بنا به دلایلی از انجام رسالت خویش مبنی بر انتقالِ بی حاشیه ی واقعیت، دور نگاه داشته شوند.

اما در مورد هنر موسیقی این وضع تا حد زیادی متفاوت می نماید. موسیقیِ محض (در اینجا موسیقی غیر آوازی ) نمی خواهد و نمی تواند از نمادهای دیداری و حتی شنیداری، به عنوان ابزار بیان مفاهیم انسانی استفاده کند و همواره به تعهد استفاده ی صرف از صدا پایبند است. در اینجاست که موسیقی در بیان و روایت یک اتفاق تاریخی،  منحصراً به انتقال احساسات بر انگیخته شده ی هنرمند و صرفاً توسط اصوات اکتفا میکند و به ماهیت داستانی که روایت می کند وفادار می ماند. راپسودی با ریشه ی لغوی  یونانی و به معنای آوازه خوان دوره گرد به عنوان فرمی آزاد  در موسیقی، بیشتر به بیان رمانتیک و در عین حال دراماتیک تم ها و ملودی های ملی  می پردازد. در آلبوم راپسودی بختیاری آهنگساز سعی دارد ضمن وفاداری به یک ملودی ساده ی محلی مربوط به قوم بختیاری، سه احساس انسانیِ آزادگی، حماسه و غم را به شنونده ی اثرش منتقل کند.برای روشن شدن چرائیِ این کوشش (القاءِ این سه احساس) باید نگاهی گذرا به زندگی شیرعلی مردان آزاده ی قوم بختیاری  داشته باشیم. علی مردان خانِ چهار لنگ فرزند بی بی مریم و علیقلی خان چهارلنگ، روحیه مبارزه طلبی اش را بیشتر مرهون مادرش بوده است. بی بی مریم در خلال جنگ اول جهانی به اندازه ای در جنگ مقابل نیروهای روسیه حضوری موثر داشته است که " ویلهم دوم" پادشاه وقت آلمان برای او که به "سردار مریم"  معروف شده بود هدیه و نامه ی قدر دانی فرستاد. علی مردان خان، معروف به شیر علی مردان نیز مبارزات خود بر علیه رضا شاه را در سال 1300 و با تشکیل حزب " ستاره ی بختیاری" آغاز کرد و این مبارزات که بارها به شکل مبارزات مسلحانه در مقابل نیروهای حکومت ادامه می یافت سر انجام موجبات دستگیری وی را فراهم آورد. شیر علی مردان عاقبت در اسفند ماه 1313 در مقابل جوخه اعدام با چشمان باز به استقبال مرگ رفت. او یک بار برای رضا شاه پیغام فرستاد که " اینجا  زاگرس است در سالندکوه اگر عقابی بخواهد بر فراز آسمان پرواز کند باید پرهایش را باج دهد". شخصیت و مبارزات  شیرعلی مردان تا به اندازه ای در فرهنگ قوم بختیاری برجسته و نمایان شده است که هنوز یک قرن از حماسه ی او دور نشده ایم که با یک اسطوره به نام شیر علی مردان مواجه ایم اسطوره ای که طی این سالها بسیاری در وصفش شعر گفته اند و چند آهنگ محلی بر اساس این اشعار ساخته شده و در فرهنگ این خطه از ایران در خاطره ی شنیداری فرهنگ بختیاری به ثبت رسیده است. 

پیمان سلطانی راپسودی بختیاری را در یک موومان و بر اساس یکی از همین ملودی های محلی نوشته است. بافت منسجم این اثر اما با تکیه بر تکنیک های آهنگسازی فضاهای متفاوت و گاه متغایری را ایجاد میکند. حضور به موقع سازهای خانواده ی بادی برنجی در پاره ای از لحظات شنونده را در اوج گیرودار مبارزه ای آزادیخواهانه قرار می دهد و نوشتن آکوردهایی که در لحظاتی می خواهند موسیقی را از فضای موسیقی کلاسیک به سمت و سویی مدرن تر سوق دهند، با ایجاد زمینه ای متوهم، لحن دراماتیک اثر را قوت می بخشند. در فراز هائی از این موسیقی لحن اثر القا کننده ی نوعی سوگ نامه است که شنونده حتی با حذف بخش وکال نیز قادر به درک مرگ اسطوره ی داستان می شود. ورود و خروج سازهای ایرانی مانند تار، کمانچه و نی به فضای اثر، در فرازهای مختلف موسیقی  علاوه بر تشدید و تاکید بر انتقال احساسات منبعث از داستان، تاثیر قومی بودن ملودی های اثر را برجسته تر می کنند. این تکنوازی ها که بر روی یک پدال ارکستره اجرا می شوند با استواری بر پایه ی بداهه نوازی  سعی دارند تم اصلی قطعه را به اشکال مختلف تکرار کنند.

راپسودی بختیاری بر خلاف برخی از آثار موسیقی ایرانی که توسط ارکستر سمفونیک اجرا شده اند، بی آنکه بخواهد با توسل به ساختار آهنگسازی موسیقی کلاسیک غربی حساب خود را از موسیقی کلاسیک ایران جدا کند، با استفاده ی ماهرانه از فواصل ربع پرده ای در ارکستر سمفونیک، ذهن و گوش مخاطب متعصب موسیقی  ایرانی را نیز درگیر موسیقیِ گاه بَدَویِ ملودی هایِ محلی خود می کند. خانم پروین عالی پور خواننده ی  این آلبوم که در هم آوائی با آقای کوروش اسد پور، سوگخوانی های بی بی مریم را به باورپذیر ترین وجه ممکنه اجرا می کند، با تسلط بر  ویژگی های موسیقی بختیاری و بهره مندی از گویش خالص بختیاری  نقش مهمی در اجرای بی نقص این اثر دارند.

راپسودی بختیاری به عنوان اثری شاخص در ژانر موسیقی ارکسترالِ محلی اتفاق خوبی است که باید به فال نیکش گرفت. خلق و تولید چنین آثاری ضمن بهبود سلیقه ی شنیداری ایرانیان، سطح توقع ایشان را از آهنگسازان معاصر بالا می برد.در پایان برای پیمان سلطانی آرزوی موفقیت هایی بیشتر در عرصه ی خلق موسیقی هائی از این دست دارم. 

  • ضیاالدین ناظم پور

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی