روزنامه شرق
گفت وگو با ضیاءالدین ناظم پور به بهانه ساخت مارش«توا»
نویسنده: شهلاروشنی
در کارنامه ضیاءالدین ناظم پور، مدیریت هنری ارکستر ملل و عضویت رسمی در کمیته موسیقی سازمان جهانی ایکوم به چشم می خورد. ناظم پور بخشی از وقت خود را در اختیارمان قرار داد تا با او به گفت وگو بنشینیم. صحبت را از جشنواره ای که قرار است آبان ماه برپا شود آغاز کردیم اما درباره مسایل مختلف موسیقی حرف پیش آمد.
درباره برنامه آبان ماه صحبت می کنید؟
برنامه ای که اجرا خواهیم کرد، جشن معرفی یک ورزش رزمی باستانی ایران به نام «توا»ست. مطابق اطلاعات ورزشی من، استادی به نام «ابراهیم میرزایی» سه یا چهار دهه پیش، ورزشی ابداع کرد که منشاء حرکات آن در دل تاریخ ایران باستان قرار دارد و بر همین اساس هم نامگذاری شده است. استدلالی که پشت این موضوع بوده، این است که ایران با این همه پیشینه فرهنگی و تاریخی، قطعا ورزش رزمی هم داشته که گذشت زمان باعث از بین رفتن آن شده است که فقط از آن ورزش ها، کشتی باقی مانده که به عنوان ورزش جهانی مطرح است. با چنین تفکری، آقای میرزایی طرحی را اجرا کرده و مقدمات آن را فراهم آورده است. لباسی که برای این ورزش طراحی کرده اند، بی شباهت به لباس سربازان ایران باستان در دوره هخامنشی نیست. در حال حاضر، ماحصل این فعالیت ها، ثبت جهانی ورزش «توا»ست. به همین مناسبت این فدراسیون، جشنی را در آبان ماه با حضور 50 کشور ترتیب داده تا «توا» را در سطح گسترده به مردم جهان معرفی کند.
شما به عنوان یک موسیقیدان چه ارتباطی به این موضوع دارید؟
از من خواسته اند آهنگی را برای «خط یک» آنها بنویسم که بتواند هم بر شکل دهی حرکات ورزشی اثر گذار باشد و هم اصالت تفکر موسیقی رزمی که سال ها در ایران مغفول مانده را مورد توجه قرار دهد. همان طور که می دانید موسیقی رزمی سابقه و دیرینه زیادی در کشور ما دارد اما خوشبختانه یا متاسفانه، هیچ منبع دیگری برای اثبات حضور آن در گذشته غیر از ادبیات وجود ندارد. متاسفانه تاریخ نویسان ما در تمام موارد، خیلی به وضوح و روشنی و بدون غرض تاریخ ننوشته اند و به همین دلیل برای یافتن ریشه های ورزش یا موسیقی رزمی باید به ادبیات رجوع کنیم تا مثلاتحقیق در شاهنامه فردوسی بتوانیم «المان»های خوبی از آن استخراج کنیم. دریافت های ما نشان می دهد این نوع موسیقی در تمرینات ورزشی یا نظامی که سربازان قبل از جنگ داشته اند نیز کارساز بوده است. به هر حال از من خواسته اند که در این پروژه همکاری کنم و من فعلامشغول به نوشتن «خط یک» این ورزش هستم. البته این را هم باید یادآوری کنم که این ورزش «هفت خط» دارد (همان عدد هفت معروف که در عرفان ایرانی به وضوح قابل رصد است) و ممکن است همکاری بین اهالی هنر و رزم برای تمام هفت خط ادامه داشته باشد.
در سخنان تان واژه رزم و بزم را به کار بردید. به نظر شما رزم و بزم را چقدر می توان با هم مرتبط کرد؟
پرداختن به این بحث دارای ظرایف ویژه ای است. اصولادر فرهنگ ایران، موسیقی برای مراحل مختلف زندگی بشر تعاریف واضحی دارد! در بخش های مختلف کشاورزی (مثلاخرمن چینی) در گذشته دور، موسیقی خاصی وجود داشته است، زیرا این عمل مقدس بوده و کارگران را تشویق به کار می کرده. در حوزه مذهب هم موسیقی خاصی به کار می رفته و حتی بعد از اسلام تاکنون نیز موسیقی مذهبی به وفور مورد استفاده قرار گرفته، به عنوان نمونه، تاثیرگذارترین آنها در اذان موذن زاده اردبیلی که در گوشه «روح الارواح» در مقام «بیات ترک» اجرا شده است، دیده می شود یا در ربنای شجریان که در «افشاری» خوانده شده است. آدم هایی که این دو قطعه را خوانده اند آشنایی کامل با فضای «بیات ترک» و گوشه «روح الاروح» یا «افشاری» داشته اند و علمی بودن موسیقی آنها، باعث ماندگاری شان شده است. شاید یکی از دلایلی که رزم و بزم کنار هم به کاربرده شده، مقفا بودن آن باشد، اما ما فقط همین دو نوع موسیقی را نداشته ایم و موسیقی در جای جای زندگی انسان ها حضور داشته است.
بیشتر از چه سازهایی در این ارکستر استفاده خواهید کرد؟
از تمامی سازهای ارکستر سمفونیک و از سازهای ملی ایران. تاکنون حضور سازهای تار، سنتور، کمانچه و بربط قطعی شده است و در این قطعه که هنوز کار آن به پایان نرسیده است، به دلیل همان ویژگی هایی که عرض کردم ظرایف آهنگ سازی وجود دارد که باید در آن کمی وسواس به خرج داد زیرا غیر از اینکه باید موسیقی ایرانی با زبان جهانی بیان شود باید با حرکات ریتمیک رزمی کاران در زمان یک دقیقه و سی ثانیه هماهنگ باشد.